26.7.10

Iugoslavia

Viaxei por primeira vez a Iugoslavia antes da guerra que asolou os balcáns. Debeu ser nos anos 1984 e 1985. Xa non vivía Tito, pero só había catro anos que desaparecera. Con todo, a súa imaxe era omnipresente en todo o país. A foto do seu rostro estaba nos valados, nos escaparates, nos bares, nas rúas, nos tranvías.
A primeira vez que fun fíxeno en tren, con Interrail, e entrei pola fronteira austríaca. A segunda, en coche, pola fronteira húngara, cando ese país aínda era unha república socialista. Atravesei o que hoxe é Croacia, Bosnia, e Eslovenia. O que máis me sorprendeu, daquela, de Croacia, foi o sorprendente parecido da súa zona rural (case todo) con Galicia.
Só volvín a Iugoslavia a través da lectura, para intentar asimilar a brutalidade que Slavenka Drakulic nos presentou no seu Coma se non existise, un libro contundente e decisivo para entender o conflito humano. Teño ganas de volver, aínda que me interroga a incerteza do que atoparei alí.

22.7.10

Xustiza en Nigrán

Recibo, dun concelleiro de Nigrán, o seguinte texto por correo electrónico, que sen dúbida aplaudo. Parabéns.

Por Xustiza

O vindeiro mércores 28 de Xullo ás 20 horas a Alcaldía de Nigrán levará á Sesión Plenaria 3 propostas de xustiza:

1º) devolverlle a Daniel Castelao o nome da rúa que hoxe ten o excalde franquista Bernardo Vazquez, feito que aconteceu no ano 1988 promovido por un alcalde do PP.

2º) darlle a unha praza de Nigrán o nome de Jose Vazquez Grela, mestre vilmente asasinado polos facistas perto do Torreiro das Angustias no 1936. Cómpre honrar a memoria dun home cheo de bondade que o seu delito foi loitar por unha sociedade máis xusta.

3º) darlle a unha praza da Ramallosa o nome dun ilustre Galego, escritor e veciño de Nigrán, Carlos Casares.

Acude a este acto, para que a honra sexa de todo un pobo.

Unha aperta
.

19.7.10

Novos retos para a AGE

O pasado xoves, as asembleas ordinaria e extraordinaria da AGE impediron que participase no Cortexo Cívico a Rosalía. Estabamos poñendo fin a catro anos intensos de traballo e colaboración, guiados pola profesionalidade e a amizade entre os membros da directiva. Pola miña parte, cesei no cargo de vicepresidente, representando a Xerais, para dar paso a unha nova xunta directiva, presidida por Manuel Bragado e elixida por unanimidade, á que lle desexo a mellor sorte posible. Non teño máis que palabras de recoñecemento para o traballo feito por Alfonso García Sanmartín, entregado en corpo e alma á edición galega, así como para todo o equipo co que compartín esta andaina, na que aprendín moitísimo.

12.7.10

Librerías

Cando viaxo sempre visito as librerías. Para min é coma se fosen catedrais. Mesmo máis, porque nelas podes advertir unha interpretación sociolóxica e actual do seu entorno. E as librerías din moito da sociedade en que están ubicadas. Pero tamén din outras cousas. Falan, por exemplo, da importancia que ten a distribución. Cando viaxas por España, por exemplo, descubres múltiples pequenas editoras con inusitada presenza que descoñecías. E autores ou autoras moi lidos e pouco coñecidos nas túas librerías habituais. E esa é outra das razóns polas que nunca deixo de visitalas: para os profesionais do libro e da escrita, sempre son fonte de coñecemento. Cada librería é un xigantesco e engaiolante universo.

5.7.10

Plaxios

Hai algunhas semanas levei un desgusto monumental. A través dun blog, entereime da existencia dun libro que trataba, exactamente e co mesmo enfoque, o tema do libro que estou a escribir nestes momentos. A miña primeira reacción levoume a paralizar o meu proceso creativo. Realmente, dubidaba de se tiña sentido continuar adiante co meu proxecto. Vai parecer un plaxio, pensei. Ou, cando menos, vai parecer que copio doutro libro. Así como me foi posible, busqueino nunha librería. Tratábase dunha tradución recente dun libro publicado en Francia había un par de anos. Polo que puiden ler, coincidía co meu no tema (malia ser insólito, pensaba eu) e no punto de vista (primeira persoa). En canto me fixen con el, devoreino. A pesar das boas críticas que se facían del naquel blog, decepcionoume. Se cadra porque sendo o tema exactamente igual e malia coincidir no feito de estar narrado en primeira persoa, o meu enfoque é bastante distinto. E se les algo que xa ti tiñas moi elaborado, decepciona porque non se axusta ao que imaxinaches. Se cadra, non me gustou por iso. En calquera caso, non estou en disposición de ser obxectivo. Pero recoñezo que a súa lectura tamén me aburriu. En certa medida, iso alivioume. Logo dun certo período de crise, decidín continuar adiante co meu proxecto.
E resulta curioso, porque unha das cousas que máis me chamaron a atención da lectura é que o narrador dese libro que supostamente anulaba o meu, relata que, cando o estaba a escribir, descubriu outro libro co mesmo tema. É dicir, que ao autor dese libro que eu non coñecía pasoulle o mesmo ca min. E seica foi cun libro italiano, pero mesmo apunta a posible existencia doutros precedentes. Xa que logo, ¿de que debatemos e que valoramos cando falamos hoxe de literatura? ¿A orixinalidade extrema? ¿A calidade? ¿O estilo? Para min, o máis importante é a capacidade que un escritor teña para dar resposta ao seu proxecto literario persoal e relacionalo coa sociedade do seu tempo. Aí está o diálogo necesario. Polo demais, e se cadra entramos nun debate diferente, pero relacionado ¿onde comeza e acaba a orixinalidade?, ¿onde comeza e acaba a novidade? E, sobre todo, ¿cal é o seu valor? E, ¿cal vai ser, no futuro, o seu valor? Eu non o teño nada claro. Poñamos por caso, o que hoxe se fai na narrativa galega cando se fala da renovación que explora os límites da ficción (que procede, basicamente, dos narradores franceses dos anos 90), ¿dista moito do que se fixo a principios dos 90 (pero que procedía, basicamente, do novo xornalismo americano)? Daquela a crítica chamáballe "docudrama" (palabra fea, por certo, como diría Lupe Gómez). Hai diferencias, sen dúbida, pero ¿canto teñen de significativas? Se cadra, o máis significativo é a súa percepción social, a súa recepción. ¿Trátase dun debate similar pero con apariencias distintas? Se cadra, se cambia a sociedade, tamén cambian as circunstancias do debate. ¿E o propio debate? Quizais si ou quizais non. ¿Daquela, estamos a falar de forma ou de actitudes? Actitudes, velaquí unha palabra que me parece clave para comprendelo todo. E as actitudes son importantes, moi importantes. E relevantes. Case máis que as propias formas. Por veces, as actitudes definen moito máis aos creadores que a propia obra. E as actitudes poden ser aceptadas ou rexeitadas socialmente segundo o momento. Poden ser valoradas de forma moi diferente en función da dirección pola que se encamiñen as conversas na sociedade. O diálogo. Os ámbitos do debate.
En calquera caso, eu teño unha convicción: os cambios máis profundos que nos depara o futuro da ficción non están en nós, non están en min. Os cambios significativos están próximos, pero eu xa non poderei velos como protagonista. Eses cambios case se poden axexar, case se poden saborear, pero precisan converterse en modelo, se cadra en canon. E aínda non é posible. Eses cambios significativos para a ficción, que virán da man de xeracións que aínda non teñen capacidade para escribir, estarán intimante ligados aos novos soportes, ás novas (inter)textualidades, á nova sociedade dixital. E serán significativos, tanto que trazarán unha fronteira con respecto a nós. Non dubido de que a ficción vai vivir (se o mercado llo permite, que esa é outra cuestión que non se debate, desgraciadamente), unha transformación histórica. Pero a min (á miña xeración) por desgraza, non me vai tocar protagonizala. Cheguei (chegamos)demasiado pronto.
Pero, volvamos ao comezo, ao plaxio; á orixinalidade. Si, efectivamente, decidín seguir adiante co meu libro. Logo da desilusión inicial, recuperei pulo que me levou a enfrontarme a escrita cun tema que, para min, para o meu proxecto persoal, literiamente íntimo, continúa a ser singular (malia que xa estea tratado de xeito moi semellante).
Claro, o problema é que se nos poñemos estupendos, como reiteradamente diría Iris Cochón, eu podería asegurar que Murakami me plaxia. Murakami pláxiame, claro. Descubrín que Murakami me plaxiaba cando lin Tras do solpor.
¿De verdade que Murakami me plaxia? Sería ridículo pensalo. E de feito, non o penso, porque sería un inusitado atrevemento e unha ridícula candidez pola miña parte. E, con todo, a estrutura narrativa desa novela de Murakami é a mesma que a de Cemiterio de elefantes. A acción transcorre durante unha noite, que é a protagonista de fondo dos dous libros, e as historias van tituladas ou son introducidas pola hora (am) en que se desenvolven, como no meu libro. Pero tamén resulta curiosa, para min, a descrición que Murakami fai da cidade: "A metrópole semella un ser vivo xigantesco ou un aglomerado constituído por varios organismos enleados. Os innumerables vasos sanguíneos esténdense até os extremos indefinibles co corpo, fan que o sangue circule e substitúen as células sen parar. (...) Ao son do ritmo das pulsacións, o corpo latexa, enfebrece e retórcese por todas partes". Vexamos agora unha descrición de Cemiterio de elefantes: "Vigo perfílase coma un xigante atragantado e torpe que se deita sobre un val entre montañas e latexa con arritmia, contraéndose e estirándose de forma convulsa. (...) A cidade semella un corpo que se desangra."
¿Pláxiame Murakami? Evidentemente, non. Sería estúpido (e prepotente) pensalo. Murakami nin sequera sabe que eu existo e, desde logo, teño a seguridade de que Cemiterio de elefantes nunca caeu nas súas mans. Ademais, é un magnífico escritor e non me precisa para nada. Pero, no fondo, alégrome de que o meu libro se publicase 13 anos antes que o seu. Porque, se fose ao revés, ¿non podería sospeitar alguén que eu me dedico a plaxiar a Murakami? E, mesmo no caso de que iso non sucedese, ¿ningún crítico diría que a miña obra está influenciada pola de Murakami?
Xa que logo, ¿de que falamos hoxe cando falamos de literatura (parafraseando a Carver)? ¿E de orixinalidade? ¿De que podemos falar?
Cada vez teño menos dúbidas, así que este verán vou meter a fondo o acelerador no proxecto que, un día, hai algunhas semanas, me deu un desgusto monumental. A fin de contas, do que escribe un debe responder, sobre todo, ante si mesmo.

2.7.10

O domingo asinaremos na feira do libro

O próximo 4 de xullo, a partir das 20 h., Manuel G. Vicente e mais eu estaremos asinando exemplares de A araña e mais eu na Feira do Libro de Vigo. A araña e mais eu, publicado por Kalandraka, foi galardonado co Premio Neira Vilas aos mellor libro infantil e xuvenil do 2009 e tamén foi incluído nas Listas de Honra da revista Clij entre os mellores libros do Estado dese mesmo ano. Traducido ao castelán, portugués e inglés, o libro sairá tamén proximamente publicado en coreano, na editorial Glbburi.