Reproduzo o texto que lin no Cortexo Cívico de Pontedeume, organizado por Pepe Barro, desde a ventá da casa de Ramiro Fonte este pasado sábado 17 de maio.
A palabra constrúese sobre a palabra. Escribimos a partir da lectura do que outras persoas escribiron antes. E lemos a partir do coñecemento dese fío invisible pero esencial que nos une coa nosa historia literaria. Esa lectura conforma tamén, de xeito irremediable, a nosa identidade.
A literatura galega vive hoxe un drama que está a pasar desapercibido: xa non se len os clásicos contemporáneos. É dicir, as autoras e autores que onte construíron unha obra imprescindible para o desenvolvemento da nosa literatura están hoxe desaparecidos das librerías e das axendas lectoras, e manter un catálogo desas características supón unha gran dificultade na súa viabilidade económica. Como sucede coa lingua, na literatura galega tamén se está a rachar o elo da transmisión da palabra, ese elo que fundamenta o que, culturalmente, somos.
A día de hoxe, a literatura galega carece dunha masa lectora crítica abonda como para manter o herdo da palabra máis alá da constante sucesión de novidades que configura o presente.
Unha desas voces, a dun clásico contemporáneo, é a de Ramiro Fonte. A súa voz está hoxe practicamente condenada ao desterro literario. A ese desterro que tamén dificulta a recontrución da súa memoria en Pontedeume.
Da memoria reconstruída na súa triloxía Vidas de infancia desde una intención alegórica: «Compórtome como ese fotógrafo alegórico que mergulla o papel na cubeta dos químicos», escribiu no terceiro volume, As pontes do ceo. «Para sermos xustos, incluso nas instantáneas que saen veladas vive un acontecemento», subliñaba liñas máis adiante. «A boa fotografía é invisible. Convéncete. A prosa da memoria tamén é invisible. Como o rostro da verdade».
Pero a súa voz, en cambio, non pode ser invisible.
Así que... viva este Cortexo Cívico que quere ser unha caixa de resonancias!
Eu servinlle unhas cantas copas a Ramiro Fonte
cando traballaba como camareiro na hostelería da noite viguesa. Observábao
desde o anonimato próximo á espreita das aves, sabendo que ao norde do seu
canto voaban as aves frías. Eu lera Designium,
que resoaba así:
Ao norte do meu canto as aves frías
por encontrar a noite
dos grandes solitarios.
O seu secreto templo
Os peiraos que baixan á memoria
Os xardíns que souberon
morrer en min en marzo sen acougo
Por unha copa de luz
Pola anterga estatua do silencio
A máis ousada das palabras
O seu fidel segredo.
Logo, cando, xa antes de rematar a carreira, a miña vocación fixo que o xornalismo pasase a ser a miña actividade profesional, visiteino na súa casa e entrevisteino.
«A poesía sempre coxea de moitos pés. Faise de acertos e de erros», dixérame.
Será, pero a súa obra forma parte inequívoca dos acertos.
Máis tarde, tiven ocasión de recitar en varias ocasións con Ramiro, que vivía en Serafín Avendaño e era, segundo os seus propios versos, o mellor poeta da súa rúa.
Xa que logo, en homenaxe a el, remato a miña intervención lendo un fragmento dun poema meu, un poema que no seu día me situou como o mellor poeta da terraza en que o escribín.
nunha terraza coma esta
é un feito estraño, que
en boa medida me deixa espido
en plena rúa.
E non é que me importe
exhibir as miñas nádegas
pero moléstame
que me lean o pensamento
cando estou a escribir.
Non obstante, todo isto
prodúceme certa dependencia
desconcertante.
Un día máis, hai pouca xente
na terraza, cando menos
a estas horas.
Unha mesa está ocupada
por dúas mulleres con
expresión de fastío.
Agora chega un home
que se sitúa xusto detrás de min,
de tal xeito que non podo velo.
Teño coincidido con el e
habitualmente acomódase na mesa
de diante, de costas a min,
pero estes días anteriores
debeu sentirse incómodo
comigo detrás.
Agora, esborranchando
poemas, son eu
o que se sente vixiado.
Pontedeume, 17 de maio de 2025
