27.12.17

Manuel Moldes, a coherencia radical dun artista singular

O pasado mes de novembro faleceu Manuel Moldes, un dos pintores ligados á xeración de Atlántica e un artista plástico coherente cunha obra sólida que partiu sempre dunha vocación de renovación. Coñecino a principios dos anos 90, cando recibiu un importante recoñecemento na Bienal de Arte de Pontevedra. Entrevisteino, daquela, compartindo un café na Alameda. Case trinta anos despois, recupero a entrevista.



Manuel Moldes: «a eclosión informativa aínda está sorprendéndome»





 Manuel R. Moldes, con barba de dous días e rostro canso, transmite bondade. Sorprendido aínda polo premio, fala en voz baixa, meditando cada palabra. O galardón forzouno un chisco a olfatear a vida social e móstrase abraiado pola repercusión que o recoñecemento ao seu traballo está a ter nos medios de comunicación. Os cinco millóns de pesetas que o cadro «Home na terra» mereceu na Bienal de Pontevedra concédenlle o pulo necesario para avanzar no seu traballo. Na súa boca lese o desconcerto de quen aínda non se acaba de crer demasiado o acontecido. O que di denota a sinxeleza dun home honrado que confía na soidade do seu traballo.


–¿Como recibiu a nova do premio?
–A primeira impresión foi de sorpresa absoluta porque eu nunca me fixera idea de que puidese recibir premio ningún. A miña intención era simplemente que o cadro fose exposto e fose visto por toda a xente que acode en agosto a visitar a exposición. O premio non entraba nos meus cálculos porque non teño un sentido competitivo da pintura.

–O xurado resaltou o feito de que o seu cadro conxuga tradición e modernidade, de feito o propio título do cadro remite á tradición.
–Desde logo acertaron plenamente porque eses dous conceptos de tradición e modernidade pasaron pola miña cabeza cando o estaba pintando. Na miña última obra de dous anos e pico para acá está presente este concepto e estas son cousas que eu teño en conta á hora de resolver os cadros e á hora de plantealos. O cadro foi comprendido na súa totalidade por quen me concederon o premio.

–Hoxe en día acúsase un pouco á pintura galega de perder o contacto coa tradición.
–Ese é un tema bonito para facer un debate amplo. A miña opinión ó respecto é que efectivamente houbo artistas que se decantaron máis por unha linguaxe á que eu chamo de «internacionalismo light». Se cadra é a resposta dalgúns pintores ó tempo en que estamos vivindo, pero a miña resposta ó tempo en que vivo non é esa. Eu estou a procurar precisamente todo o contrario, estou afondando en camiños interiores para sacar afora aquilo que, conxugado co tempo en que vivo, me permita a procura dunha linguaxe actual e que mesmo tempo teña os seus signos de identidade propia, que non perda esa sensación de «denominación de orixe».

–¿Ten algún mestre en especial na pintura galega?
–A pintura a min interésame toda. En Galicia interésame especialmente a xente do movemento renovador: os Colmeiro, os Laxeiro. Arturo Souto é un dos pintores que máis me gustan. Pero non quero remitirme só á pintura que se fai en Galicia. Creo que hai que estar completamente aberto a todo o que se fai no mundo, á toda a pintura moderna. Con todo, os elementos propios non lle quitan potencia ós cadros nin lle dan localismo senón todo o contrario. Quero pensar nos constructivistas rusos, por exemplo, que cando se ven obras súas nótase que están participando dun momento e dunha situación social determinada, e con todo están marcando as pautas dun movemento moderno.

–¿Síntese cómodo no terreo do expresionismo?
–Si, eu incluso teño unha época anterior dos anos setenta e principios dos oitenta en que os resultados plásticos están moito máis dentro do que podemos dicir que sería o expresionismo como linguaxe pictórica. Neste momento, aínda que esa figuracion non está tan rota, teño unha actitude pola miña parte de non perder esa sensación á hora de pintar.

–Non toda a xente coincide coa selección das obras na Bienal...
–Home, iso é un problema porque non sabemos tampouco que obras quedaron fóra. Cando eu entrego o cadro na Deputación ignoro que xente vai presentar obras e quen vai estar no xurado. Cando decidín, a última hora, presentar o cadro pensei en me esquecer de todo porque sempre hai polémica e controversia en torno á Bienal. Euu estou un pouco canso de todos estes líos e creo que o país precisa dunha maneira de facer as cousas neste tipo de certames, dun estilo.

–¿Daquela coida que a competitividade na Bienal é boa?
–En principio eu non son partidario dos certames-concurso, mais estou comprobando, agora que recibín o primeiro premio, que a xente comeza a preguntar, a eclosión informativa está sorprendéndome e a publicidade de todo isto é positiva para o artista. Pero creo que este concepto de competitividade había que replantealo e procurar unha fórmula mixta.
Ademais, o primeiro día que vin a exposición saín cunha sensación de caos tremendo. Tiven a percepción de que o meu cadro non respiraba ben, de que faltaba espacio. A imaxe que tiven foi a do caos circulatorio pasado á arte.

–Parece que a colocación de obras na sala non é moi acertada...
–Si, ese tipo de cousas non deben suceder. Non é lóxico que á escultura premiada lle poñan un cartel de 40 centímetros enriba da peza, porque se desvirtua completamente a posibilidade de ver a escultura. O meu cadro, por exemplo, entre unha columna do propio edificio e unha escultura que ten diante, carece de perspectiva desde catro metros que é o punto desde o que se debe ver porque é un cadro de gran formato. Esas cousas foron as que me fixeron pensar o día da inauguración que había caos. Por outra banda resulta que me conceden o premio e alégrome, pero hai moitas cousas que non están ben. Eu non quero polemizar no tema, pero habería que buscar unha fórmula para que todo fose máis elegante. Hai que ter en conta que é unha exposición moi visitada e que en Galicia non se fan grandes exposicións ó longo do ano, e as institucións que as fagan teñen que coidalas moitísimo.
A Bienal ten que ser o reflexo daquelas manifestacións artísticas que se están dando na actualidade. Hai que concebir a Bienal tal e como se fan as de Venecia ou París. A Bienal de Pontevedra ten que ser un escaparate para potenciar cara ó exterior os artistas galegos e tamén para ofrecer artistas estranxeiros, xa que nós como galegos tamén temos dereito a disfrutar dos cadros que se están a facer por outros lugares. Se non vas a Barcelona, poucas cousas chegan aquí que teñan rigor e calidade. Daquela hai que buscar unha fórmula mixta para que isto non cree tantos problemas cada ano.

–¿Que opina do nivel de calidade da pintura galega hoxe?
–Eu creo que está nun bo momento, pero tampouco hai que dicir que todo vale. Tamén houbo un momento nos oitenta coa eclosión da plástica galega en que chegado un punto todo valía, todo entraba no saco, e aí perdeuse unha ocasión importante para conseguir unha proxección máis internacionalizada, por facer as cousas sen rigor, por facelas con precipitación. Aínda así, hai individualidades que están no seu sitio, traballando con ritmos propios e tratando de aportar as súas opcións. E hai outra xente que está no concepto do «memicismo», do «internacionalismo light», co cal levei máis dun disgusto.
Venres, 10 de agosto de 1990

17.5.17

Carlos Casares: «A intolerancia é o que máis me revolve o estómago»


Esta entrevista rápida fíxenlla a Carlos Casares en 1991 e publicouse na contraportada do Diario 16 de Galicia. Está reunida, xunto con outras 33 entrevistas máis, no meu libro Contesta ou disparo, que se pode descargar gratuitamente da miña web. Fíxenlle outras, xa longas, que terei que rescatar.


«A intolerancia é o que máis me revolve o estómago»


Carlos Casares Mouriño, escritor, é autor de novelas como Os mortos daquel verán ou Xoguetes para un tempo prohibido. Ademais, é tamén o director dunha editorial histórica: Galaxia.



O libro seu do que estea máis satisfeito.
—Aínda que é difícil de dicir, talvez de Ilustrísima e de Os escuros soños de Clío

Un libro que lle gustaría publicar na súa editorial.  
—Todos os grandes novelistas europeos do século XIX. 

Un escritor.
—Flaubert e Eça de Queirós. 

Un título.
 —Madame Bovary.
Un mestre.
—Tolstoi, como novelista. 

Algo que lle revolva o estómago.  
—A intolerancia. 

Algo que lle produza vergoña allea. 
 —A ignorancia atrevida. 

A que idioma lle gustaría que o traducisen?
—Ao inglés, porque non estou traducido a ese idioma. 

Que eliminaría da cultura galega?  
—A incultura. 

Que lle falta á cultura galega?  
—Máis cultura. 

Que faría de novo se volvese nacer?  
—Probablemente vivir máis no estranxeiro. 

Aceptaría ser conselleiro de cultura?  
—Non

8.5.17

As razóns polas que solicitei a retirada de concurso de «Poétic@», finalista na II Gala do Libro Galego

A semana pasada enviei un correo electrónico á organización da II Gala do Libro Galego solicitando a retirada de concurso de Poétic@, que figuraba entre os finalistas na categoría de Mellor Proxecto Literario en Internet.  Entendo que é coherente e honesto dar explicacións públicas das razóns da miña solicitude, polo que reproduzo o correo enviado á organización, en resposta ao correo en que se me citaba para que acudise como finalista o vindeiro 20 de maio en Compostela:




Da miña consideración:
Recibín estes días o convite para asistir á Gala do Libro Galego en calidade de finalista co meu libro de poesía electrónica e crossmedia Poétic@ (2015). Debo dicir, antes de nada, que agradezo profundamente a confianza que moitas persoas depositaron, novamente, no meu libro e o meu profundo respecto e gratitude a quen votou por Poétic@, de xeito que hoxe volve estar finalista.
Unha vez dito isto, e dado que Poétic@ xa foi o libro gañador na mesma categoría o pasado ano 2016, gustaríame puntualizar que non me parece oportuno, tanto para min como para o premio, que un titulo xa premiado nunha edición anterior poida volver a ser galardoado. Nese sentido, quero facer constar que Poétic@ non é un blog que se actualice diaria, semanal ou mensualmente de xeito que se renoven os seus contidos, senón unha obra literaria en soporte dixital, pechada e rematada en 2015 que o xurado da I Gala do Libro Galego tivo a ben recoñecer o pasado ano como mellor proxecto literario en Internet, tal e como xa consta na portada da propia obra: http://poetica.gal. Entendo que o feito de que volva estar finalista supón un novo recoñecemento para o meu libro, que sen dúbida valoro e agradezo, pero tamén debo confesar que me produce certo rubor e desconcerto volver a estar de novo entre os finalistas pois non lle atopo ningún sentido nin á posibilidade de que se volva premiar co mesmo galardón e na mesma categoría unha obra xa premiada, como tampouco a que quede finalista unha obra que xa foi recoñecida o ano anterior. Paréceme que non é bo nin para o premio nin para min.
Por estes motivos solicito encarecidamente a retirada de concurso de Poétic@ como obra finalista. Sen dúbida, acudirei á II Gala do Libro Galego, pero na miña calidade de editor e non na miña calidade de autor.
Moitas grazas e un afectuoso saúdo,
Fran Alonso


7.4.17

«Estado de Malestar» remata dentro de 12 días, ao chegar a 140 chíos en Twitter

O proxecto literario que comecei a finais de novembro de 2016 en Twitter baixo o título de Estado de Malestar chega á súa fin; rematará dentro de 12 días, ao alcanzar os 140 chíos publicados. Desde xeito, o xogo dos 140 caracteres diarios compleméntase co xogo dos 140 micropoemas. Logo de case cinco meses de pulsión diaria coa literatura, Estado de Malestar coñecerá o seu punto final coa publicación do derradeiro micropoema o martes 18 de abril. A min, persoalmente, quédame a satisfacción de ter explorado un novo terreo literario, e teño o convencemento de que moi axeitado para novas formas de expresión poética. Xa comentei a principios de febreiro en Cabrafanada a forma en que eu estaba a vivir e percibir esta nova experiencia literaria na que, desde logo, pódense atopar un feixe de enfoques moi diferentes entre si ao longo destes 140 micropoemas. Eu deixeinos convivir todos. Puiden corrixilo, puiden reorientar, puiden optar por algunha das diversas liñas que se foron apoderando da miña escrita, pero non quixen. Entendín que era unha primeira experiencia e que debía deixar que se manifestase tal e como fluía dentro de min, coa amplitude e naturalidade do líquido que se expande.

Pero se de algo estou bastante convencido neste momento en que teño o punto final ao alcance da  man é de que os textos que publiquei, no seu conxunto teñen unha profunda vocación interxenérica e resaltan pola súa mestizaxe literaria dado que botan raigames en textos de moi distinta fasquía, carácter e intencionalidade. Diso estou plenamente certo. Se cadra, estamos –non por min nin polo que eu fago, senón polo que determina Twitter co seu formato– ante un novo xénero literario, xénero que pertence á e-literatura e que vai ter un longo percorrido. Diso xa non estou plenamente tan certo, pero é probable. En calquera caso, tampouco me preocupa demasiado. O importante é a escrita, de seu, e o propio proceso creativo nun entorno novidoso.

Este foi o meu Estado de Malestar. Van 130 micropoemas publicados e dentro de dez días o libro –por suposto que se trata dun libro, aínda que non sexa en formato papel, diso non teño dúbida ningunha– estará rematado. Desde aquí quero mostrar o meu agradecemento a todos os lectores e lectoras de Estado de Malestar –pasados, actuais e mesmo futuros– e a todas as persoas que o seguiron, comentaron, compartiron, opinaron, leron ou mesmo –se os houbese– desprezaron. Porque o criterio se conforma coa opinión de toda a xente. Grazas!


22.3.17

Os versos da tormenta: «Mantente firme», de Kate Tempest

Hai xa demasiado tempo que non comento ningunha lectura, pero aínda que o tempo para as lecturas, como di Daniel Pennac, sempre existe porque é tempo que se lle rouba, como o amor, á vida, fáltame o momento para comentalas. Entre os libros dos últimos meses, elixo, sen dúbida un libro de poemas: Mantente firme, de Kate Tempest, una das máis novas e radicais revelacións da poesía británica, que paga moito a pena. (Cito a partir da tradución ao castelán).

Os versos da tormenta: «Mantente firme», de Kate Tempest


O seu nome literario parece evocar o punto de explosión dos seus versos: a tormenta da realidade. Kate Tempest é unha das últimas e máis interesantes tempestades da poesía británica. Emerxe do anonimato dun barrio humilde de Londres, adestrada no ámbito do spoken word; por iso a poeta revelación da escena literaria londinense é tamén rapeira –se cadra, a súa vocación primordial– e performance. Ora, as súas inquedanzas non rematan aí e desconcerta cos seus referentes culturais amplos («Dentro de mi cabeza, escuchaba a Chopin y leía a Joyce y estaba enamorada de ellos por ser tan humanos y expresarlo tan bien») e a súa enorme versatilidade, tamén como dramaturga e novelista (e xa teño enormes ganas de ler a súa novela, The Bricks That Built the Houses) aínda que é, sobre todo, unha muller da acción directa e da proximidade desde o escenario. Foi na improvisación do escenario, pequeno, inmediato, dun barrio humilde de Londres onde atopou a poesía e, desde ela, retornou de novo ao escenario para deitar a súa enerxía sobre o hip hop. La Bella Varsovia tivo a iniciativa de traducila ao castelán da man de Alberto Acerete e editala en edición bilingüe.
Como escritor, síntoa moi perto; se cadra había tempo que non sentía un libro de poemas tan perto da miña ollada literaria como Mantente firme, (titulado en inglés Hold You Own); salvando as distancias, en moitos aspectos mesmo o sinto perto de Terraza, libro que rematei bastante antes de ler a Tempest.
A ollada da poesía de Tempest diríxese ao seu propio entorno, nese lugar onde habitan as persoas silenciadas, oprimidas e minusvaloradas, con raparigos e mulleres de adolescencias difíciles, que se dirimen entre a diferenza e a identidade do grupo, confusas, perplexas, inadaptadas («A mi lado, con sus finas cinturas y sus ojos de naufragio, / las chicas bailaban y yo moría»), que se converten en minúsculos heroes do día a día. E os seus versos, tempestivos, nacen da experiencia persoal nese entorno e enraízan na infancia e, sobre todo, nos conflitos da adolescencia para falar de problemas humanos de dimensión universal. Pero escríbense na madurez, porque «Entonces era mucho más vieja, soy mas joven ahora».
A figura de Tiresias, o adiviño da mitoloxía da Grecia clásica, centra o poemario e constitúe o seu fío. En realidade, Tiresias é unha desculpa para falar da vida, da cotianidade, da dor, do conflito persoal, político e de xénero, da vulnerabilidade. Kate Tempest reconstrúe as vivencias de Tiresias desde catro puntos de vista: a infancia, a masculinidade, a feminidade e a profecía, de xeito que estas categorías estruturan o poemario –en paralelo á propia vida do mito: «Todos los tús que has sido»–, pero emprégaas para elaborar o seu propio discurso, que pasa pola trasposición de xénero, en todas as dimensións (tamén na literaria) da palabra: «Nació siendo un hombre. / Ella es la que se queda», di un verso que parece un desafío á transfobia, pero que non é máis que unha afirmación de identidade. Sen dúbida interésame moito ese aspecto da súa poesía.


É curioso, porque a súa obra, que dá conta do proceso descomposición social do seu país como paradigma do mundo desenvolvido, ten un nítido perfil político –ela é declaradamente de esquerdas– pero, aínda que pareza unha contradición, nas súas declaracións e aparicións públicas foxe do posicionamento político e/ou partidista porque, segundo afirma, a xente que pensa coma ela xa sabe como se sente e, precisamente, asegura, o que máis lle interesa é chegar ás persoas que teñen ideas políticas diferentes ás súas. Con todo, poemas como «Progreso» non deixan ningúnha dúbida da súa postura radicalmente crítica: «Necesitábamos algo nuevo / para llenar el vacío que crecía; / y en qué podíamos creer mejor / que en la Libertad de ¡Consume-Cuanto-Puedas!». E, aínda que a súa declaración de principios ou de intencións está máis ben no poema «Las cosas que sé», en «Bien, gracias» móstrase absolutamente demoledora: «Por favor, no os molestéis en levantar los brazos para dispararnos; / nos dispararemos nosotros solos. No, de verdad, insistimos. / Sin pistolas. Dadnos simplemente marcas y facturas y salarios.» 
A derradeira parte, «Profecía», a que se corresponde coa cegueira de Tiresias, é unha catapulta que, desde unha dimensión da vida politicamente inalienable, guinda pedradas á conciencia das súas lectoras e lectores.
A lingua, en todo o poemario, é coloquial, pero coloquialmente elaborada, fresca e directa, aínda que bastante metafórica. E produce unha enorme empatía lectora.
Pero a súa poesía intérnase tamén, e moito, no corpo, a través de cada poro da pel, de cada movemento respiratorio. Sen dúbida, máis intensamente nos poemas en que fala da adolescencia, con ecos atronadores desa intimidade vulnerable e insegura dunha adolescencia en que, por outra banda, a poeta era máis vella que agora, cando escribe e publica. Vese en poemas tan demoledores como «La abusona» ou «Trece»: «Los chicos cuentan con el fútbol y las pistas de skate. / Pueden montar una BMX / y jugar al baloncesto, en las canchas junto a los pisos, hasta la medianoche. / Las chicas tienen vergüenza». Esa adolescencia prexuizosa, acomplexada, vítima de acoso, temerosa e incerta pero aparentemente transgresora, que linda co prohibido e o ilícito («Soy una ladrona audaz. / Empujo carros, cargados con el alcohol que se nos antoja») lembroume outra lectura próxima no tempo, a de Crezco, a novela coa que Ben Brooks se deu a coñecer, escrita cunha sinceridade desgarradora en plena adolescencia do autor. Cando lin a novela de Brooks, que dá conta dese mesmo tempo da adolescencia británica (aquí máis rufiá, máis Virginie Despentes), preguntábame por que non habería unha novela así contada desde o punto de vista feminino, por que tiña que ser esa perspectiva masculina, moito máis coñecida, a que chegaba novamente a nós desde a prosa. A visión desa adolescencia a través de Kate Tempest é bastante máis crítica e moito menos politicamente incorrecta que a de Brooks, pero igualmente sincera e, ademais, vehiculizada con toda a enerxía da que bota man para condensar os conflitos da vida nos poemas. Nos seus versos, a lingua vibra porque cobra vida e as referencias literarias ausentes están máis presentes que nas palabras de Brooks; por exemplo, lendo viñéronseme á cabeza, sen evocalos, os versos de Parade os reloxos, de Auden –sobre todo na parte da «Profecía»– pero tamén, como lin nalgures, a música de Pink Floyd (pero non nos versos referidos á educación, como lembro ler, senón nos delirios de Bob Geldof en The Wall de Alan Parker que atronan no poema «Balada de un héroe»).  
A vida de Tiresias permítelle a Tempest revisar tamén o concepto de masculinidade –algo ao que non é allea a poesía galega–, masculinidade que se presenta esmagadora na adolescencia («Me muevo como los chicos. / Hablo como los chicos«) pero que sitúa contra as cordas no poema «Hombre abatido»: «Eres más hombre cuando te rompes y lloras, / cuando tiembras y duermes / (...) Llorarás por los poros si no lo haces por los ojos. / Tu sangre tiene el mismo color que la mía». 
E, por se non abondase, a cegueira do personaxe mitolóxico permítelle dinamitar con versos a cimentación do consumismo, o capitalismo, as convencións sociais e a relixión. E, sobre todo, poñer de relevo cal é o noso tempo, directamente ou con retranca sutil: «Ahora nos pertenece la Pantalla, / y funciona. / Nuestros niños están permanentemente conectados a su promesa, / admirando sus joyas. / Y las parejas cenan / a la tenue luz de sus rayos, / la miramos fijamente hasta / que hemos aprendido cómo funciona el mundo».
Pero, malia todo, é consciente de que a poesía, de seu, tampouco nos vai salvar; cómpre ter os pés no chan e vivir: «Que no te entusiasme más una idea de qué es la vida que la vida misma».
E é que, a fin de contas, o poema é o poema e a vida é a vida:
«Que le den al poema. / Hay una cama aquí / y tú me quieres dentro».

23.2.17

A literatura infantil de Carlos Casares

No ano 2002 solicitáronme da revista do Instituto de Estudos Miñoranos un colaboración sobre a obra infantil de Carlos Casares. Daquela, púxenme mans a obra e entreguei un longo artigo que saíu publica na primavera de 2003 na revista Monografías REM (Revista de Estudos Miñoranos), dedicado naquel número á figura de Casares, que acababa de falecer.
Dado que este é o ano de Carlos Casares, autor ao que se lle dedican as Letras Galegas 2017, pareceume oportuno recuperar aquel artigo (aínda que en certa medida poida estar superado, non deixa de ser unha análise que percorre todos os seus títulos de literatura infantil) e poñelo a disposición dos lectores e lectoras.
Non o reproduzo íntegro nesta anotación porque é demasiado longo (9 páxinas), pero pode ser lido ou descargado en pdf nesta ligazón. Aquí reproduzo unicamente as primeiras liñas.








A OBRA INFANTIL DE CARLOS CASARES

Carlos Casares pertence a unha xeración (a da Nova Narrativa
Galega) da que, sen lugar a dúbidas, se pode dicir que abriu as portas da literatura infantil e xuvenil galega. Os textos de Casares (
A galiña azul, 1968), pero tamén os de Xohana Torres (Polo mar van as sardiñas, 1967), os de Manuel María (Os soños na gaiola, 1968), os de Bernardino Graña (O león e paxaro rebelde, 1969) e, incorporados xa moito máis serodiamente
tamén os de X.L. Méndez Ferrín (
Arnoia Arnoia, 1987) e os de María Xosé Queizán (O segredo da Pedra Figueira, 1989), son hoxe non só clásicos da nosa LIX senón, sobre todo, auténticos textos fundacionais. O crítico Miguel Vázquez Freire así o recoñece implicitamente con respecto a Carlos Casares cando titula un traballo da súa autoría sobre a literatura infantil galega De A galiña azul a Matapitos.com1. Aínda que existía o antecedente de Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas, libro editado en 19612 (que inicialmente, segundo o autor, non foi creado para o público infantil pero que pertence á literatura infantil por apropiación), seguramente a responsabilidade da motivación que os membros desta xeración sentiron ante a necesidade de crear unha literatura infantil galega foron posiblemente as coleccións que a editorial Galaxia abriu uns anos antes, publicando traduccións de libros de literatura infantil en coedición coa catalana La Galera, para as que a propia Xohana Torres traduciu varios títulos a partir de 1966.  

7.2.17

Publicar un libro en Twitter: a miña escrita en directo

Pasaron xa máis de dous meses desde que comecei en Twitter o proxecto literario de @Tw140Poemas, titulado, ironicamente, Estado de Malestar. Confeso que comecei con certa inseguridade, polo que tiña de «aventura» exploratoria, un sentimento que se cadra se pode aplicar a todo o que é iniciático.
Efectivamente, o que trato de levar a cabo é un proxecto de exploración literaria, escrito en directo, día a día, diante das lectoras e lectores que me queiran acompañar. Tamén debo confesar que o reto continúa a provocarme a día de hoxe unha certa tensión diaria debido ao compromiso que me obriga a estar mentalmente pendente do que podo, quero, vou ou, sobre todo, consigo escribir cada día.
Evidentemente, non son a primeira persoa que realiza unha aposta deste tipo –na literatura electrónica hai unha corrente de relación entre a Twitter e a creación literaria– e mesmo na literatura galega hai iniciativas semellantes como que leva a cabo desde hai algún tempo Helena Villar Janeiro, coa súa #poesíaminima escrita a partir de fotografías ou, desde outras plataformas pero con certa analoxía, o proceso pioneiro de En construción que Eduardo Estévez levou a cabo hai anos desde un blog.

En calquera caso, a verdade é que a miña experiencia, polo de agora, está a ser moi positiva, basicamente por tres motivos fundamentais:
1) O reto obrígame a medir cada expresión, cada palabra, a realizar un exercicio de síntese bastante complexo, a experimentar e apostar desde a improvisación, a medirme coas características e condicións que impón un medio novo –e para min creativamente descoñecido–, pero factible para a creación literaria, como é Twitter. E iso supón un proceso de aprendizaxe importante.
2) Resúltame moi gratificante a visibilidade e a inmediatez da comunicación coas lectoras e lectores, así como esa constancia que se renova cada 24 horas desde a regularidade e a continuidade creativa, e tamén o seguimento que fago da resposta nas redes sociais. Tamén teño a esperanza de que todo isto axude nalgunha medida a desmitificar e comprender o proceso de creación literaria.
3) Permíteme explorar a miña capacidade expresiva en formas e espazos que non son habituais no libro en papel, que non entran dentro das «distancias» canónicas da literatura e que, daquela, me permiten un grao de liberdade maior e me adestran en novas formas de comunicación literaria, tan válidas coma calquera outra; formas que probablemente no futuro teñan un gran peso nunha literatura que se vai adaptar a sociedades cada vez máis dixitais.

Nestes momentos sobrepasei xa os 70 micropoemas ou tuits. Ora ben, hai días que me pregunto se vou ser capaz de chegar a meta con dignidade. Teño un obxectivo de tempo para o proxecto –modesto, pero axustado á realidade, creo– aínda que prefiro non explicitalo polo de agora (certo, hai algo de covardía nisto).
 A maior parte dos problemas con que estou atopando responden a dous factores:
1) Apenas podo deixar repousar os tuits ou micropoemas para unha posterior e conveniente relectura, acuciado pola inmediatez, pola necesidade de cumprir, polas características do reto, e iso non me permite a suficiente distancia do texto desde que o escribo ata que o publico. Sen dúbida, é un inconveniente que vai en detrimento da necesaria revisión, do pulimento, dunha ollada máis fría e distante e, daquela, máis eficaz e crítica. Xa que logo, vaian por diante as miñas desculpas por todos as eivas derivadas da precipitación.
2) A limitación do número de caracteres é outro dos problemas cos que adoito tropezar con frecuencia. Nese sentido, practico unha limpeza «rápida» que ten que ver coa eliminación de palabras ou de estruturas sintácticas que preferiría deixar pero que estou obrigado a retirar para que teñan cabida en Twitter. Ese é o xogo.

Cal é o meu proceso de escrita? Adoito escribir os poemas a man (cousa insólita en min), logo tecléoos no ordenador e finalmente mídoos en Twitter. E aí é onde me teño que pelexar co escrupuloso contador de caracteres desa rede social. Aí comeza a verdadeira batalla, batalla que me pode levar a darlle a volta ao poema, a suprimir artigos, posesivos, adxectivos ou a formular un novo plantexamento de toda a estrutura do poema, mudando a súa fasquía. Outra veces, poñamos por caso, resolvo apostando por un xerundio –que me gusta menos– para sacrificar unha oración de relativo, por exemplo. É certo que de cando en vez me sobran caracteres, quedando espazo libre, pero aínda así case son quen de introducir contidos a través de ligazóns debido á extensión das url. ESa vía de interacción é case imposible. De feito, cando comecei esperaba introducir moitas máis ligazóns das que son quen de usar, por moito que empregue acurtadores de url. Por fortuna, as fotografías ou vídeos que se suben directamente non ocupan espazo, pero decidín usalas unicamente baixo dous supostos: que realmente teñan sentido e unha forte relación co texto e que eu sexa o autor da fotografía ou do vídeo, evitando reutilizar material que circula por Internet. Trátase de personalizar o que fago na maior medida posible.

Entre os aspectos que valoro máis positivamente, unha das que máis disfruto é o emprego das #etiquetas, que actúan como título, que cumpren a función de focalizar o poema en relación a unha palabra... ou a varias (pois resulta excelente poder etiquetar dúas ou tres, ou máis palabras nun mesmo micropoema), e poder comprobar que as etiquetas funcionan non só como motor de busca e localización (e interacción, daquela), senón tamén como referente para marcar as palabras que poden sintetizar, titular ou focalizar o sentido do micropoema.

En canto aos temas dos que boto man para escribir son, como se pode ver nunha lectura rápida, moi amplos (de feito ao principio non imaxinei que fose abrir tanto o abano de posibilidades), e debo confesar que responden, esencialmente, á improvisación do náufrago, aínda que estou por asegurar que case sempre parten dunha visión persoal da vida, unha visión que bota man de imaxes da vida urbana ou da natureza para tratar de provocar a reflexión. Non se trata máis que de intentar sacarlle partido á concisión da linguaxe e dar resposta á miña conciencia de escritor comprometido co labor de deitar claves –non necesariamente explicativas, senón focalizadoras ou interpretativas– sobre o tempo e a sociedade en que vivo. De feito, resulta especialmente importante para min afondar nunha visión íntima e persoal, bastante subxectiva, desde unha rede social –Twitter– que case sempre adoita representar, fronte ás demais redes sociais, o punto de vista máis distanciado ou informativo, o que menos dá pé a exhibir esa intimidade tan compartida e exhibida noutras redes sociais.
En calquera caso, na relectura que acabo de facer (se é posible ler o que un escribe, que non estou seguro) descubro diversas liñas, diversas tendencias, con fortes interseccións, que se cadra parece que compiten entre si, aínda que prefiro crer que conviven harmonicamente e dentro dunha lóxica (simplemente, porque me convén crelo, nada máis). E algunhas das cousas que vin nos micropoemas (digo que vin, non que quixen facer) foron as que detallo a continuación.


Ás veces o enfoque pode ser moi social, coma este:

A moza en #paro que agarda na consulta do médico o remedio para a gripe sabe que ninguén poderá sandar a tristura lánguida dos seus ollos.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/828689424628199425

Ou máis íntimo, coma este:

Día tras día, o aguillón que delimita o tempo, imponme un #espertar sobresaltado e torpe que me deixa indefenso ante a vida que recomeza.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/808427634057216001

Mesmo profundamente confesional, coma este:

Que as miñas cinzas sexan memoria e se desfagan nun verso de luz cando galopen ao vento nos montes da Groba ata fundirse co mar. #Testamento
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/807576340148916224

Ou máis perto do aforismo, coma este:

Expropiados os seus significados para desfigurar a verdade, a #palabra é a simple ilusión dun mago.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/805885738898386945

Ou máis narrativo, coma este:

Todos e cada un dos días da existencia lembra aquel intre no que subíu ao tren da vida e tivo que baixar por medo a marearse #SeñoraLola
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/826510829122154496

Ou con vontade de facer unha chiscadela á miña propia obra, como o anterior ou estoutro, máis literario:

A rapaza de pelo amarelo e nariz de magdalena leu a #Carver e soñou que había un pavo na bañeira peteirando as súas pastillas favoritas.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/827953625230147584

Con raíces na cultura urbana, que é a que me (nós) define:

Cando un vehículo con sirena de urxencias se detén na rúa, a xente mira con esa curiosidade visceral que tanto precisa do #drama da ficción.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/819622941126225920

Sen esquecer a continua ligazón coa natureza:

Tras os cristais, as #árbores estiran os seus #nervios ata tronzar o aire e adentrarse nas miñas #veas á procura da clorofila do sangue.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/814836166193250304

Procurando sempre o sentido crítico:

A escrita das nosas vidas, feita e desfeita coma pedramol, é o trofeo que vomitan as redes, omitindo que man decide a tipografía #Liberdade
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/805055647318417408

Procurando a complicidade coa realidade do día a día:

A rabia mordendo o sangue incandescente porque, unha vez máis, a palabra móstrase impotente para responderse a si mesma #ViolenciaMachista
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/810911271813947392

Incluíndo unha certa reflexión metaliteraria, sobre o propio acto creativo ou a literatura:

Quero deixar en cada palabra que escribo un relampo de seme coa marca da paixón, rabia, ironía, tensión e vida, e case sempre #fracaso
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/809108737566867458

E, evidentemente, tamén de feitura radicalmente poética:

Maldigo esa arrogancia que deitan as motos ao pasar, coma os machos que cospen sobre a rúa o excedente de saliva da súa #masculinidade.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/804787131394752512

 O #silencio da palabra é unha esponxa enchoupada en auga.
https://twitter.com/Tw140Poemas/status/815638844267757569

En fin, un libro diverso. E digo libro a conciencia, porque Estado de Malestar é un libro, dado que un «libro» historicamente non se define polo seu soporte senón polo seu contido, por moito que a forte pegada que deixou en nós a imprenta nos trasmitise unha visión demasiado hexemónica do concepto «libro».

Cando abrin a conta de @Tw140Poemas, optei por non seguir a ninguén (agás a min mesmo) e facelo unicamente con aquelas persoas que se interesaban polo proxecto e decidían facerse seguidoras da conta de Estado de Malestar. Elixo esa forma de comportamento porque é un xeito de crear unha comunidade de intereses compartidos e, tamén, un xeito de correponder cos meus lectores e lectoras.

E se Twitter supón a orixe, dando sentido ao proxecto e marcando o seu formato, o público lector amplíase a través de Facebook porque a conta de Twitter está automaticamente conectada co meu perfil de Facebook, onde se publican de xeito inmediato os micropoemas e onde, posiblemente, haxa un índice de lectores e lectoras maior que na propia rede social que os acolle orixinalmente (é unha impresión, non podo medilo).

E quero despedirme facendo explícito o meu agradecemento a todas aquelas persoas que siguen Estado de Malestar, que len, que participan, que comentan, que comparten, etc.

Pero neste punto é preciso realizar un agradecemento moi especial a Fina Iglesias, tradutora de Males de cabeza ao catalán, que está a traducir Estat de Malestar e publicándoo na propia conta orixinal, como resposta a cada un dos tuis, á marxe de que logo eu os retuitee na miña propia conta de @franalonso. Os poemas en catalán poden seguirse tamén coa etiqueta #EstatdeMalestar. Trátase dun enorme esforzo que non quero deixar de agradecerlle.

En conclusión, entendo que a miña misión como escritor tamén debe pasar ineludiblemente por sacarlle partido as novas plataformas de comunicación ligadas ás tecnoloxías sociais para sometelas a un careo creativo e contrastar o resultado, aínda que comporte un certo risco –desde o punto de vista literario, claro–. En calquera caso, a literatura sempre é un risco, un reto.