Palabras (podadas)

Un dos meus pesadelos é resumir os artigos de prensa (de opinión, entrevistas,etc) cando acabo de escribilos (excepto que vaian publicarse nun libro, como me sucedeu con Un país a medio facer, onde en vez de resumir os aumentei). Nos medios escritos hai que axustarse aos caracteres previamente acordados e non queda máis remedio. Non é malo, sinceramente. Simplemente, é un pesadelo, un labor duro e difícil, unha eterna resistencia a renunciar ás palabras. E, con todo, para un escritor, é un exercicio tan fundamental como necesario: así apréndese a sintetizar, a condensar, a intensificar. Eu sempre escribo os artigos por exceso, sempre me sobran moitos caracteres (ás veces, moitísimos) e logo teño que cortar. Esa tarefa da poda é durísima, pero ao mesmo tempo é unha escola para aprender quedarse co esencial e desfacerse do máis superfluo. Para que se poida ver (a quen lle interese), como é o traballo, enlazo a miña columna de A Nosa Terra desta semana, titulada precisamente Palabras, e pego a continuación en Cabrafanada Blog o texto orixinal, todo o texto que eu tiña antes de enfrontarme á inevitable tarefa da síntese.

Palabras

As persoas levamos un estraño artefacto na boca: a palabra. A palabra, para o ser humano, éo todo. En realidade, palabra e ser humano son unha mesma construción. A civilización constrúese con palabras. As palabras nunca son inocentes e denótano todo das persoas: a forma de ser, o estado de ánimo, a ideoloxía, a situación social…
Os escritores traballamos coas palabras. Se o que estamos a facer é crear unha obra literaria con ambición e con proxecto creativo, as palabras que usamos non son palabras calquera. Son palabras persoais, íntimas, queridas, próximas, ou tamén odiadas, afastadas, denostadas, pero que sempre acarrean unha connotación significativa para nós. As palabras elixidas buscan disparar, acertar, conmover, inquedar. Mesmo agachar. As palabras non se elixen aleatoriamente. Como editor, dígolles aos correctores que o teñan en conta. Por exemplo, «acender», para min é unha palabra estraña. Non a lembro na miña infancia. A miña avoa sempre falaba de «prender»: prender a luz, prender o televisor... E, de súpeto, prender, con ese sentido, desapareceu da lingua cotiá e literaria. Para min é unha palabra querida, que me remite á infancia, á aprendizaxe da oralidade.
As palabras poden ser tenras, suaves, difíciles, ásperas, abruptas, montañosas, ferintes…Hainas que producen arrepío. A min prodúcemo a palabra «poetisa». Sei que é de curso legal, pero é coma se levase soterrada unha mina debaixo das letras. Tamén me cansan as palabras tópicas. Hai palabras bonitas que perden a súa fermosura de tanto loala. Son palabras como «vagalume, «bolboreta», «agarimoso». Si, ho, son bonitas, pero non é para tanto. ¡Temos outras! Reivindicalas tanto aseméllase á estética extemporánea deses bodegóns hiperenxebres ateigados de mesas rústicas.
As palabras tamén poden estar enfermas: penso na palabra «demócrata», por exemplo. Toda a xente quere cubrirse con ela, tirándolle das letras con tanta forza que se deteriora. Logo, hai palabras que tapan outras. Ao dicir que Obama é un tipo de «color», tapamos o que se ve claramente: que é negro. E, tamén, hai palabras que remiten a unha época ou a un momento, como «talante» ou como a propia sonoridade da palabra «obama», que agora connota esperanza pero, ¿qué connotará dentro duns anos?

Fran Alonso