31.10.12

Unha novela inspirada nun feito real

«Algúns sucesos denotan unha carga tráxica tan forte que en apariencia resultan cómicos. Cando menos, esa é a impresión que produce a acción levada a cabo por unha parella que secuestrou os seus dous fillos a punta de pistola no punto de encontro dun centro de acollida en Vigo».
Estas palabras non as escribín agora. Escribinas nun artigo de opinión publicado en outubro de 2006. A continuación engadía na miña columna: «Porque a realidade, cando quere, pode ser máis inverosímil que a ficción». Seis anos despois, asumín o reto de converter aquel suceso nun asunto literariamente coherente. Tratábase de converter un feito real pero aparemente inverosímil nunha novela de ficción aparentemente verosímil.
De aí naceu esta novela. De aí e do interese pola vida dunha muller real, Celia Rivas, a primeira camioneira galega e española, unha pioneira que, en 1932, puxo as súas mans femininas ao volante dun camión.
Así que máis de vinte anos despois de aparcar un Tráiler no primeiro garaxe da miña escrita pública, aquela novela coa que gañei o Premio Blanco Amor, volvín outra vez ao volante, desta vez da man dunha camioneira, que me conduciu ao Premio La Voz de Galicia de Novela por Entregas.
Como adoito, a miña aposta centrouse nunha novela na que se cruzan camiños, que procura o coloquio co seu tempo, que interpreta a sociedade actual a través dunha ollada interrogativa sobre o que está a suceder ao noso redor. E é así sen querer desprezar ningún dos atributos cos que a literatura pode arrogarse: arte, diversión, construción lingüística, entretemento, identidade, xogo, ocio, denuncia, creación, terapia, investigación, etc, etc.
A punta de pistola naceu de todo iso, coa vocación primorial de enganchar aos lectores dunha novela por entregas, partindo dun ritmo trepidante, e sen renunciar a un xeito contemporáneo de entender a literatura. A punta de pistola é, se cadra, unha road movie que convida reflexionar sobre a desestruturación social, sobre a familia e a educación, sobre a innovación e a comunicación, e sobre a infancia.

30.10.12

«Posta de sol»: Un conto breve con humor

Hai cousas que, cando un as ve, dan ganas de fotografalas. Ás veces intento reter algunhas imaxes coa cámara porque sei que teñen interese literario. Hai imaxes que, só con miralas, cóntanche unha historia. Outras veces o que me sucede é que capturo unha imaxe e algún tempo despois esa imaxe pídeme timudamente un relato.
Hai uns meses quedei extasiado cun cartel que vin diante dos meus ollos. Non dubidei nin un momento en que tiña que fotografalo. Non podía deixar de apropiarme daquela imaxe. Hai un par de semanas escribín un relato breve a partir daquela foto. Sinceramente, creo que aquela imaxe estaba pedindo a berros unha historia, así que a escribín.
Agora pode lerse aquí, para quen o desexe. É un conto con moito humor. Creo que non podía ser doutro xeito.

Tanto a foto como o conto breve están en tumblr e poden lerse neste enlace.

23.10.12

Unha novela en dous soportes e con dúas vidas

O feito de que A punta de pistola gañase o Premio de Novela por Entregas La Voz de Galicia concedeulle a este libro dúas vidas moi distintas.
A primeira, unha vida nas páxinas diarias, impresas, de La Voz de Galicia, así como tamén na web do xornal. Desde o primeiro ao último día de agosto, dividida en 31 capítulos, tal e como estipulaban as bases, a miña novela atopou, por esa vía, novos lectores e lectoras. Eran persoas que nunca leran un libro meu pero que siguen o xornal ou están interesados nos Relatos de verán. Esa iniciativa permitiu trasladar A punta de pistola, igual que as novelas que gañaron en convocatorias anteriores, a moitos fogares, levándo a literatura á rúa e converténdoa en diálogo social a través das páxinas dun xornal. É algo que, sen dúbida, amplía a base lectora dos escritores e axuda a que os galegos e galegas poñan en valor o potencial creativo que temos neste país.
Evidentemente, a publicación de novelas por entregas non é algo recente e  ten que ver co éxito de moitos clásicos da narrativa universal e moi especialmente con títulos e autores da narrativa británica do século XIX. Robert Louis Stevenson, por exemplo, vendeu a súa Illa do tesouro para a publicación por entregas nunha revista. Tamén Charles Dickens empregou ese sistema para Os papeis póstumos do Club Pickwick, por exemplo. Ao contrario do xénero do folletín, nacido na Francia do Romantismo, onde os autores non eran relevantes e o canon do xénero estaba moi prefixado, existen moitas obras que foron publicadas por entregas en distintos xornais que se constituíron en novelas de referencia da literatura universal. Na tradición literaria norteamericana, que pervive hoxe, o papel das revistas para publicar ficción é fundamental para os escritores/as, contrariamente ao que pasa na nosa cultura.
As novelas gañadoras do Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia que eu lin son moi distintas entre si e, mantendo todas ese espírito aberto á conquista dos lectores, adoitan romper as rixideces dun cánon que, a estas alturas do século XXI, xa non existe como tal. Para min, as bases do premio –3.500 caractes por capítulo e 31 capítulos en total– foron unha bendición, porque me lembraron o importantísimo exercicio da contención. Debo recoñecer que nalgún momento da escrita, fronte á pantalla en branco (o do papel en branco pertence á prehistoria persoal), maldicín o dos 3.500 caracteres, pero tamén é certo que algo así conleva un importante exercicio de aprendizaxe e de humildade, moi necesario á hora de contar, de narrar, de elixir as palabras, un exercicio que te conduce á esencia da literatura para desfacéreste do máis superfluo. E, curiosamente, sendo unha novela dirixida ao público adulto, desde que comecei a escribila tiña claro que debía publicarse nunha colección xuvenil. Por que? Porque reivindico unha narrativa xuvenil na que as fronteiras sexan difusas, que intente explicarlle aos lectores e lectoras algo do mundo en que viven, que atrape a eses lectores pola súa contundencia. Pero iso correspóndese xa coa segunda vida desta novela, que é en formato libro.
Na primeira vida, a novela viviu como parella de feito das ilustracións de Juan Carlos Abraldes, que lle imprimiron un carácter propio, reinterpretándoa desde a arriscada pero eficaz linguaxe do óleo. Na segunda vida, o texto sae espido, nu, á procura da intimidade do lector/a. Unha sorte, ter dúas vidas. Eu tamén o quixera para min.



18.10.12

O que sucede en Internet coa nosa información

Hai un vídeo, producido, seica, pola Federación Belga do Sector Financeiro que, por evidente, causa sorpresa. A través dunha broma, reflexiónase sobre o que pode suceder con toda a información que proporcionamos publicamente en Internet (especialmente nos nosos perfís das redes sociais). A conclusión é que se poden averiguar moitas cousas de nós debido a todo aquilo que compartimos. O vídeo está subtitulado a partir dunha tradución feita por Informatica Legal (unha web arxentina sobre o dereito no mundo dixital) e trata de poñer en alerta aos usuarios das redes sociais. O protagonista do vídeo é un suposto adiviño-mentalista que é quen de ler nas mentes das persoas, pero en realidade bota man da información que obtén da rede. Desde logo, aínda temos moito que reflexionar sobre esta cuestión e sobre para que e en que mans poderían caer os nosos datos persoais.





17.10.12

Se eu fose presidente

Desde La Voz de Galicia pedíronme un breve texto de intervención para as páxinas que centran a información sobre a campaña electoral a fin de dar resposta ao epígrafe «Se eu fose presidente». Que faría eu se o fose, enténdese. Por fortuna, non teño nin esa vocación nin ningunha outra relacionada co poder, pero respondín ao que preguntaban cun criterio claro. Baixo o título, «Sen educación non hai futuro», esta foi a miña resposta, que se publica hoxe no xornal:




Sen educación non hai futuro

Se eu fose presidente impulsaría con forza a educación, a cultura e a tecnoloxía para crear unha Galicia capaz, preparada e con futuro, e loitaría contra a crise cunha cidadanía innovadora, culta, moza, lectora e profesionalmente competitiva. Faríao fortalecendo a educación e a cultura en detrimento da banca e do sistema financeiro. Un país culto e innovador sempre sae adiante. Un país en mans da banca ten o futuro privatizado.

6.10.12

«Viajes a los mundos de la locura». Crítica sobre a edición de «Males de cabeza» en castelán

Francisco Martínez Bouzas publicou unha recensión crítica, baixo o título «Viajes a los mundos de la locura» sobre a edición de Males de cabeza en castelán no seu blog Peregrino de las letras.



VIAJES A LOS MUNDOS DE LA LOCURA


En su versión original gallega  Males de cabeza significó el retorno de Fran Alonso al territorio literario que le vio nacer como creador, al margen de su trabajo en el periodismo de naturaleza cultural. Males de cabeza se suma, en la trayectoria del escritor como narrador a títulos como Trailer ( 1991 ), Premio Blanco Amor de Novela, Cemiterio de elefantes ( 1994 ), Silencio ( 1995 ), O brillo dos elefantes ( 1999 ), Cartas de amor ( 2006 ). Títulos de un escritor todo terreno en lengua gallega a cuyo perfil es preciso sumar sus obras poéticas y sus incursiones en el reportaje periodístico.
   En Males de cabeza escuchamos la voz de un narrador singular e innovador dentro del sistema literario gallego. En un reciente estudio sobre la narrativa gallega de finales del siglo XX, se etiqueta a Fran Alonso como visitante ocasional de lo que la autora considera narradores heterodoxos metaficcionales que reniegan de las categorías narratologicas fundamentales, como la del narrador o la del personaje. La misma construcción de la novela, traducida al español por Faktoria K de libros, fue atípica. El autor puso el texto en un portal de Internet a disposición  de los internautas para que actuaran sobre el mismo. El mismo título del libro ya proporciona indicios de su núcleo diegético. Sus páginas, en efecto, son un muestrario de las incontables locuras a las que somos arrastrados los seres humanos en tiempos y espacios muy propicios para la gestación de desatinos. La idea central de la propuesta narrativa de Fran Alonso, idea que actúa además como hilo conductor de la narración, no es otra  que la afirmación de que la demencia es un sombrero que se quita y se pone a conveniencia de los habitantes del mundo exterior. El sombrero permanece incrustado de forma permanente y definitiva en la cabeza de los locos oficiales. Ellos constituyen los universos dementes que nuestra sociedad, pudorosa y sanadora, esconde detrás de los muros, hoy quizás de cristal, de los modernos manicomios. Es la locura de los auténticos locos que el relato de Fran Alonso nos permite visitar, guiados por un maestro de ceremonias muy común: un loco que se presenta bajo las credenciales de gato, un gato triste y solitario. Desde el periscopio de su demencia divisamos los territorios de las diversas esquizofrenias, psicosis y paranoias.
   En el recorrido encontramos de todo. En relatos muy breves que el autor rotula con el mismo título ( “La Locura es un sombrero” ), el lector descubrirá el abanico polimorfo de las distintas locuras con estatuto propio: los locos de la unidad de agudos que se consideran perros, verdaderos bulldogs, aficionados compulsivos del botín criminal. Los paranoicos que juzgan y ajustician a los demás desde su baluarte alienado; los infieles neuróticos que patalean en ese océano grasiento e inmenso que llamamos psiquiátrico; a los obsesos del sexo, pequeños cánidos, moradores de las cavernas más profundas y totalmente desquiciados por violar a los felinos. En fin… a aquellos que ni siquiera saben quiénes son.
   Pero como la locura es un sombrero que, a conveniencia, se quita y se pone, luce también en la cabeza de los habitantes del mundo exterior. En veinte relatos de formato mayor, el autor nos muestra el mapa de las locuras cotidianas, las llamadas demencias de baja intensidad. En la actualidad nadie se libra de alguna de ellas. ¡Ni siquiera las vacas son capaces de evitarlas! Es en la recreación literaria de estas locuras cuotidianas  donde Fran Alonso luce sus armas de excelente narrador. El autor recrea ficcionalmente la existencia humana con sus derrotas, sus viajes hacia la nada de la demencia o hacia los interminables caminos de la angustia y del infortunio diario. Son prosas extremas que basculan entre lo carnavalesco y lo infinitamente humanos y en las que el autor luce sus armas de excelente narrador. Historias esperpénticas, mordaces, vitriólicas, estremecedoras, sumamente tiernas. De todo hay – los modelos de las locuras cotidianas  son infinitos – en este libro que se yergue sobre  una estructura dicotómica, que le hace justicia a las dos modalidades de demencia que la novela detalla, y  que recibe las influencias de la tradición literaria y cinematográfica comenzando por la intertextualidad con sus poemarios Tortillas para os obreiros y Pedramol e outros nervios. Motivos recurrentes que ya aparecían e su primera novela: la soledad, la incomunicación, el desengaño, la incomprensión y que en estos relatos nos son servidos bajo la indumentaria de la locura.
Francisco Martínez Bouzas